mObywatel za chwilę zacznie być prawdziwym dokumentem

Rząd planuje w II kwartale br. przyjąć ustawę, która ma zrównać w skutkach prawnych dokumenty elektroniczne z analogicznymi dokumentami wydawanymi i funkcjonującymi w formie tradycyjnej. Chodzi m.in. o to, aby aplikacja mObywatel była mobilnym odpowiednikiem dowodu osobistego.

W poniedziałek w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiła się informacje o projekcie ustawy o aplikacji mObywatel.

Wyjaśniono, że w obecnym stanie prawnym dokumenty elektroniczne nie są w pełni zrównane w skutkach prawnych z analogicznymi dokumentami wydawanymi i funkcjonującymi w formie tradycyjnej, a przez to często nie są uznawane w relacjach obywatel – urząd, obywatel – obywatel czy obywatel – biznes.

Informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie:

Obecnie potrzeba posiadania cyfrowych dokumentów stała się bardziej powszechna i w większym stopniu odczuwalna. Jest ona determinowana wygodą, stylem życia (zgodnie z raportem Krajowego Rejestru Długów – tylko w okresie pandemii czas spędzany przed telefonem zwiększył się najczęściej o ok. 2-4 godziny (30% wskazań), zaś u nieco ponad co czwartego badanego (26%) czas korzystania wydłużył się o mniej niż godzinę) oraz kwestiami bezpieczeństwa. Obywatele oczekują możliwości potwierdzenia swojej tożsamości (a także potwierdzenia uprawnień, czy dokonywania płatności za usługi publiczne) w sposób zdalny. W obecnym stanie prawnym dokumenty elektroniczne nie są w pełni zrównane w skutkach prawnych z analogicznymi dokumentami wydawanymi i funkcjonującymi w formie tradycyjnej, a przez to często nie są uznawane w relacjach obywatel – urząd, obywatel – obywatel czy obywatel – biznes. Potrzeba udostępnienia równoważnego dokumentom tradycyjnym rozwiązania cyfrowego i wskazania, w których sytuacjach można je stosować jest sygnalizowana przez administrację, biznes oraz obywateli.

Następny problem dotyczy braku możliwości załatwienia sprawy urzędowej w formie mobilnej, trudności te wynikają m. in. z zobowiązania obywatela do podania serii i numeru dokumentu potwierdzanego tożsamość. Dlatego wskazane jest uregulowanie, że numer i seria dowodu osobistego, które są widoczne w dokumencie mObywatel, pełnią funkcję numeru i serii tego dokumentu elektronicznego potwierdzającego tożsamość osoby.
Ponadto część usług świadczonych przez podmioty publiczne wiąże się z odpłatnością. Opłaty te wynikają z przepisów szczególnych regulujących realizację procedur administracji publicznej. Obywatele korzystający z cyfrowych, w tym płatnych usług podmiotów publicznych, oczekują możliwości załatwienia danej sprawy kompleksowo. Dlatego wskazane jest udostępnienie mobilnego sposobu załatwienia sprawy wraz z możliwością dokonania wymaganej płatności.

Kolejny problem wynika z obecnie funkcjonującego procesu zawierania porozumień z usługowcami, chcącymi udostępnić usługi w aplikacji mObywatel lub skorzystać z usług już oferowanych. Proces ten jest długi, generuje duże zaangażowanie zasobów po obu stronach. W szczególności w przypadku nawiązywania współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego, w celu udostępnienia w aplikacji mObywatel usług skierowanych do mieszkańców, lub szkołami, uczelniami – w celu wydawania mLegitymacji szkolnej, mLegitymacji studenckiej wskazane jest zastosowanie trybu uproszczonego. W sytuacji kiedy współpraca dotyczy ustandaryzowanej usługi, uzasadnione jest skrócenie tego procesu i udostępnienie rozwiązania zapewniającego prosty sposób dodawania usług w aplikacji mObywatel.

Mimo dotychczasowych działań, poziom popularyzacji i dostępności usług cyfrowych, w tym lokalnych w Polsce jest nadal niezadowalający. Wynika to m. in. z braku lub niewystarczających zasobów, ograniczeń finansowych oraz technicznych niektórych podmiotów publicznych lub innych podmiotów takich jak: samorządy, organizacje zawodowych, zrzeszenia, związki sportowe. Ograniczenia te uniemożliwiają podmiotom (np. JST) digitalizację swoich usług. Ta nierówność w dostępnie do usług cyfrowych jest szczególnie dotkliwa dla obywateli mieszkających w mniejszych gminach, czy będących członkami organizacji ułatwiających społeczne interakcje prowadzonych, np. związki sportowe, organizacje zrzeszające miłośników zwierząt itd. Ograniczenia te można zlikwidować udostępniając rozwiązania techniczne pozwalające na prowadzenie ewidencji, np. wydanych kart mieszkańca, patentu żeglarskiego, a jednocześnie umożliwiając obywatelom korzystanie z usług pozwalających na posługiwanie się takimi dokumentami elektronicznymi w ramach aplikacji mObywatel.

Ponadto, do najważniejszych problemów należy zaliczyć:

1. Niejednoznaczność w kwestii skutków prawnych stosowania dokumentów elektronicznych udostępnianych w ramach usług aplikacji mObywatel.
2. Nadmierną złożoność procedury wdrażania nowych usług w aplikacji mObywatel zidentyfikowaną w szczególności w ramach dotychczasowej współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego, uczelniami i szkołami.
3. Brak zasobów lub możliwości uruchomienia własnych ewidencji, na których mogą być oparte usługi lub elektroniczne dokumenty wydawane przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty (tj. organizacje zawodowe, zrzeszenia, związki sportowe).
4. Brak możliwości kompleksowego załatwienia sprawy realizowanej w ramach usługi świadczonej w aplikacji mObywatel z uwagi na brak funkcjonalności płatności elektronicznych.
5. Brak możliwości szerszego wykorzystania danych z rejestrów publicznych dotyczący użytkownika aplikacji mObywatel (np.: data wydania dowodu osobistego, NIP użytkownika) które pozwoliłyby na szersze wykorzystanie elektronicznych dokumentów udostępnianych w ramach usług aplikacji mObywatel.
6. Trudności w procesie uwierzytelniania w systemach teleinformatycznych w celu skorzystania z usług publicznych na urządzeniach mobilnych, z uwagi na fakt że proces nie jest dedykowany na urządzenia mobilne.

Istota rozwiązań ujętych w projekcie:

Obywatele oczekują, że Państwo będzie posiadało zdolność posługiwania się technologiami cyfrowymi, a tym samym będzie posiadało narzędzia pozwalające wyjść naprzeciw ich potrzebom.
Odpowiedzią na zidentyfikowane problemy będzie w szczególności:

1. Zrównanie pod względem prawnym dokumentów cyfrowych obsługiwanych w aplikacji mObywatel z analogicznymi dokumentami w tradycyjnej, nieelektronicznej formie - w szczególności doprecyzowanie warunków wykorzystywania i uznawania dokumentu elektronicznego, obsługiwanego przy użyciu aplikacji „mObywatel”, który służyć ma jako mobilny odpowiednik dowodu osobistego.
2. Upowszechnienie korzystania z usługi mLegitymacji przez uczniów i studentów.
3. Stworzenie rozwiązania w ramach którego jednostki samorządu terytorialnego i inne podmioty (organizacje zawodowe, zrzeszenia, związki sportowe) będą mogły prowadzić ewidencję, uruchamiać i zarządzać swoimi dokumentami elektronicznymi, wydanymi dla obywateli (mieszkańców, członków organizacji). Działania te przyczynią się do wyrównywania dysproporcji w zakresie dostępu do nowoczesnych technologii, w szczególności dla mieszkańców mniejszych gmin, powiatów, które z uwagi, na przykład na koszty nie dają swoim mieszkańcom możliwości efektywnego korzystania, m.in. z kart mieszkańca. Przygotowanie rozwiązania na poziomie systemu teleinformatycznego ministra właściwego do spraw informatyzacji, związanego z funkcjonowaniem aplikacji mObywatel, z którego będą mogły skorzystać podmioty nieposiadające odpowiednich zasobów, a realizujące usługi np. na rzecz mieszkańców będzie dogodnym rozwiązaniem dla usługodawców.
4. Uproszczenie procesu nawiązywania przez ministra właściwego do spraw informatyzacji współpracy z podmiotami (w szczególności z jednostkami samorządu terytorialnego, szkołami, uczelniami) w zakresie korzystania z standardowych usług opracowywanych i udostępnianych przez ministra właściwego do spraw informatyzacji.
5. Rozszerzenie dostępnego zakresu danych, którymi mogą zarządzać użytkownicy aplikacji mObywatel w ramach dokumentu elektronicznego mObywatel – o takie dane jak: NIP (jeśli został nadany), datę wydania dowodu osobistego, stan cywilny, adres i datę zameldowania na pobyt czasowy oraz datę upływu deklarowanego terminu pobytu, dane z Rejestru Danych Kontaktowych – celem wdrożenia nowych usług w tej aplikacji.
6. Umożliwienie wykorzystywania aplikacji mObywatel jako czynnika uwierzytelnienia profilu zaufanego.
7. Umożliwienie przekazania danych w celu uwierzytelnienia użytkownika aplikacji w systemie teleinformatycznym podmiotu publicznego.
8. Zapewnienie możliwości dokonywania płatności w ramach usług świadczonych przez podmioty publiczne w aplikacji mObywatel.
9. Uregulowanie, że opiekun prawny, rodzic może w aplikacji posiadać dostęp do dokumentu elektronicznego osoby, którą ma pod swoją opieką.
10. Rozszerzenie możliwych źródeł finansowania rozwoju i utrzymania systemu teleinformatycznego ministra właściwego do spraw informatyzacji oraz aplikacji mObywatel.

W zakresie funkcjonalności aplikacji mObywatel, które nie będą udostępnione w dniu wejścia w życie przedmiotowego projektu ustawy (np. usługa płatności elektronicznych), minister właściwy do spraw informatyzacji wyda komunikat przed ich powszechnym udostępnieniem. Pozwoli to poinformować obywateli oraz podmioty prywatne i publiczne o wdrożeniu i uruchomieniu rozwiązania stanowiącego odpowiedź na zdefiniowane wyżej problemy.
Podsumowując, projekt wychodzi naprzeciw potrzebom osób korzystających z usług mobilnych, jak i podmiotów świadczących takie usługi, stwarzając mechanizmy niezbędne dla budowania zaufania do cyfrowych usług Państwa oraz całego mobilnego środowiska.

Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu: MC

Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu: Adam Andruszkiewicz Sekretarz Stanu

Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM: MC

Planowany termin przyjęcia projektu przez RM: II kwartał 2022 r.